اشتغال 200 هزار نفر به ازای یک میلیون تن محصول پتروشیمی صحیح نیست/ گزارش مرکز پژوهش های مجلس درباره اشتغال پتروشیمی، واقعیت ندارد

عصر ایران؛ یوسف ناصری- «در صنایع پتروشیمی به ازای هر یک میلیون تن، 200 هزار شغل به صورت مستقیم و 400 هزار شغل غیر مستقیم ایجاد می کند... می توانیم 8 میلیون تن ظرفیت پتروشیمی ایجاد کنیم یعنی یک میلیون و 600 هزار شغل مستقیم و بیش از 3 میلیون شغل غیر مستقیم».

نکاتی که در مورد اشتغال 200 هزار نفری به ازای تولید هر تن محصول پتروشیمی، صحبت های محمدباقر قالیباف است که در تبلیغات انتخباتی پخش شده از صدا و سیما، مطرح شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

با توجه به این که کل تولید محصولات پتروشیمی ایران در سال 1395 بالغ بر 51 میلیون تن بوده است، اگر اظهارات این کاندیداها در مورد اشتغال زایی شدید صنعت پتروشیمی ملاک باشد، قاعدتا باید فقط بیش از 10 میلیون نفر در صنعت پتروشیمی به طور مستقیم اشتغال زایی انجام شده باشد.

در حالی که این طور نیست. پس از اظهار نظر قالیباف، شرکت ملی صنایع پتروشیمی اعلام کرد به ازای یک میلیون تن محصول پتروشیمی صرفا می توان 16 هزار شغل مستقیم ایجاد کرد.

برخی از رسانه های همسو با این کاندیدای اصولگرا، دست به کار شدند و گفته شهردار فعلی تهران و کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری را مستند به گزارش مرکز پژوهش های مجلس کردند.

اما در گزارش مرکز پژوهش های مجلس که در سال 1390 با نام «بررسی زنجیره ارزش افزوده گاز با نگاهی بر وضعیت کنونی ایران:1- صنعت پتروشیمی»، دو تهیه و تدوین کننده این گزارش مرکز پژوهش ها به جدولی استناد کرده اند که گویا به صورت گزارش یا مقاله در سال 1387 منتشر شده. آن جدول در قالب مطلبی توسط آقای رضا محتشمی پور با عنوان «راهبردهای شرکت ملی صنایع پتروشیمی در توسعه صنایع پایین دستی» نوشته شده و و مطابق گزارش مرکز پژوهش ها آن مطلب آقای محتشمی پور توسط دفتر توسعه صنایع پایین دستی شرکت ملی صنایع پتروشیمی منتشر شده.

در جدولی که مربوط به سال 1387 است و آقای محتشمی پور ارائه داده، گفته شده است که در صنایع نهایی پتروشیمی به ازای هر یک میلیون تن محصول پتروشیمی می توان 200 هزار فرصت شغلی ایجاد کرد و به این صنایع نهایی از جمله صنایع ملامین، مشمع، مصنوعات پلاستیکی و نایلونی هم اشاره شده و رسانه های همسو با این کاندیدای اصولگرای ریاست جمهوری(محمدباقر قالیباف) بدون هیچ تجزیه و تحلیل ولو ساده، به زعم خودشان با این استناد به یک گزارش مرکز پژوهش های مجلس در صدد برآمدند این مدعا را توجیه کنند و نشان بدهند که قطعا می توان با یک میلیون تن محصول پتروشیمی 200 هزار شغل مستقیم ایجاد کرد.

عصر ایران در خصوص میزان اشتغال زایی واحدهای تولیدی پایین دستی صنعت پتروشیمی با محمدرحیم مقیمی اصل(رئیس اتحادیه صنف سازندگان و فروشندگان مصنوعات پلاستیک و نایلون و ملامین و مشمع استان تهران) و این که آیا حقیقتا می توان با هر یک میلیون تن 200 هزار اشتغال در این صنعت به وجود آورد، گفت و گو کرد.

البته ذکر این نکته ضروری است که آقای رضا محتشمی پور که مطلب یا مقاله سال 1387 او مورد استناد مرکز پژوهش های مجلس قرار گرفته، هم اینک رئیس دفتر توسعه صنایع پایین دستی شرکت ملی صنایع پتروشیمی است. با تماس تلفنی با دفتر آقای محتشمی پور، تلاش شد حتی در حد لحظاتی نظر ایشان را نسبت به آماری که در سال 1387 منتشر کرده اند جویا شویم که وی مطابق آنچه که مسئول دفتر ایشان گفت، حاضر به جوابگویی نشدند و به روابط عمومی حواله دادند.

گفت و گو با رئیس اتحادیه مصنوعات پلاستیکی، نایلون، ملامین و مشمع استان تهران که می تواند واقعیاتی از وضع اشتغال بخش پایین دستی صنعت پتروشیمی را بازتاب بدهد، در پی می آید.

***

*در روزهای اخیر و در فضای انتخاباتی بحث هایی در مورد میزان اشتغال صنعت پتروشیمی مطرح شد. با توجه به این که شما رئیس رئیس اتحادیه سازندگان و فروشندگان مصنوعات پلاستیکی، نایلون، ملامین و مشمع استان تهران هستید، از جنبه بالادستی و پایین دستی، تولید در چارچوب این اتحادیه در چه مرحله ای از صنعت پتروشیمی قرار می گیرد و چه تعداد عضو دارد؟

-ما جزو پایین دستی صنعت پتروشیمی هستیم. ما جزئی از پایین دست های صنعت پتروشیمی هستیم. اتحادیه مصنوعات پلاستیکی، نایلون، ملامین و مشمع استان تهران، بالغ بر 3800 عضو دارد شامل تولید کار، توزیعی و خدماتی. از این تعداد چیزی حدود 1300 تا، ما تولیدکار داریم و بقیه توزیعی و خدماتی.

*قبلا رقم 1800 واحد تولیدی عضو اتحادیه را مطرح کرده اید. همچنین اعلام کرده بودید که 3500 عضو توزیعی دارد. تعداد واحدهای تولیدی عضو اتحادیه افزایش پیدا کرده است؟

-آن موقع که ما آن موضوع را مطرح کردیم کل صنایع را گفتیم. واحدهایی که از ما جواز قانونی دارند و واحدهایی که در دست اقدام بودند. با محاسبه واحدهای در دست اقدام، ما 1800 واحد تولیدی داریم.

*این واحدهای تولیدی، به صورت کارخانه ای هستند یا واحدهای تولیدی شامل واحدهای کارگاهی هم هست؟

-انواع و اقسام تولیدات داخلی در دو بخش انجام می شود. یک بخش صنایع داریم که جواز از وزارت صنایع می گیرند. این واحدها از ما جدا هستند. اما واحدهایی که از ما جواز دارند همین 1300 واحد است. اعضای ما هم به صورت کارگاهی تولید می کنند و هم تولید در چارچوب صنعت های خیلی بزرگ و عظیم.

در همین بخش تولید، ما در جوازهایی که داده ایم برخی اعضا در واحد خودشان تعداد 300 کارگر یا 200 کارگر دارند. اعضایی هم داریم که با 4 یا 5 کارگر در واحد خود فعالیت می کنند.

*برای کل کشور هم گفته اید که 13 هزار و 500 واحد فعال در این حوزه وجود دارد. درست است؟

-بله. پلیمر، تنوع کاری زیادی دارد و صنعت بزرگی است. قبلا می گفتند ریخته گری، صنعت مادر است ولی الان صنعت مادر، صنایع پلاستیک است. ما پلاستیک را نباید به یک صنعت کوچک محدود بدانیم.

الان صنعت پلاستیک، اینقدر عظیم و اینقدر تنوع کاری دارد که حتی در ایران مویرگ های پلاستیکی و رگ های پلاستیکی(پلیمری) تولید می شود. این نوع تولیدات در بیمارستان ها استفاده می شود. انواع و اقسام تولیدات صنعتی داریم. در پیشرفته ترین صنایعی که در کشور وجود دارد از قبیل خودرو و یخچال، پلاستیک کاربرد زیادی دارد.

الان 60 درصد یا 70 درصد یخچال ها، از پلاستیک است. پلاستیک را در یک رشته خاص نباید تصور کنیم. الان پلاستیک، حوزه بزرگی است. در هواپیما و هر صنعتی که نگاه کنید صنایع پلاستیک حرف اول را می زند.

*در مورد اعضای اتحادیه سازندگان و فروشندگان مصنوعات پلاستیکی، نایلون، ملامین و مشمع استان تهران، شما که می گویید توزیعی، این واحدهای توزیعی مغازه دارها هستند؟

-بله؛ مغازه دار، توزیعی است. تولیدکار هم تولید کننده است. تعداد 13 هزار و 500 واحد فعال، شامل توزیع کننده و مغازه ها در سراسر کشور است.

*آمار دقیقی دارید که در استان تهران، اعضای این اتحادیه چه تعداد اشتغال ایجاد کرده اند؟

-ما رقم دقیق اشتغال صنعت پلاستیک را نداریم و نمی توانیم بگوییم. ما آمار داریم که یک کارگاه 3 کارگر دارد و یک کارگاه نیز 300 کارگر یا کارگاهی 200 یا 50 کارگر دارد. ما تعداد اشتغال ها را دقیقا بررسی نکرده ایم. به صورت تصادفی از تعدادی از 1300 واحد تولیدی عضو اتحادیه آمار گرفته ایم که به طور متوسط در هر کارگاه 6 کارگر مشغول به کار هستند.

*یعنی تعداد 7 هزار 800 نفر در 1300 واحد تولید عضو اتحادیه در استان تهران مشغول به کار هستند؟

-بله؛ این واحدها هم تولیدی صنفی هستند. این واحدها، جواز صنفی دارند. واحدهایی که جواز تاسیس صنایع دارند، صنعتی محسوب می شوند.

*نوع تولید واحدهای تولید صنفی چه فرقی با واحدهای صنعتی دارد؟

-هیچ فرقی ندارد. آقای نعمت زاده وزیر صنعت اعلام کردند که الان دیگر جوازهای صنایع پلاستیک با جوازهای صنفی هیچ تفاوتی ندارد. این مشکلی که ما داشتیم حل داشتیم. واحدهایی که جواز صنایع داشتند رو به جوازهای صنفی آورده اند. به این دلیل که صنفی ها همیشه، از حمایت برخوردارند.

ما در زمینه ارزش افزوده و بیمه ها از حق واحدهای تولیدی دفاع می کنیم. به خاطر همین موضوع گرایش مردم برای گرفتن مجوز صنفی، بهتر شده. در قانون نظام صنفی، اتحادیه ها وظایفی را به نیابت از دولت به عهده گرفته اند.

*از لحاظ اشتغالی که واحدهای تولید عضو اتحادیه ایجاد کرده اند به چه علت رقم مشخصی وجود ندارد؟

-به خاطر این که در چند سال اخیر وضعیت صنعت پلاستیک، بحرانی شده است. وضع صنعت پلاستیک مثل وضع دلار و ارز است که نوسان دارد. فرض کنید مواد اولیه را هر کیلو 4 هزار و 800 تومان می خریم و 200 تومان هم هزینه های مخارج بعدی مثل هزینه حمل و نقل و پرت دارد.

صنایع پتروشیمی به جای این که مواد اولیه را به تولید کاران داخلی بدهند، به کشورهای دیگر مثل چین صادر می کنند و به قیمت ارزان تری به خارجی ها می فروشند. یعنی اگر هر کیلو مواد اولیه را به ما 4 هزار و 800 تومان می دهند، به خارجی ها 4 هزار و 500 تومان می فروشند. روز به روز تعطیلی کارخانه ها و کم شدن کارخانه ها دارد اتفاق می افتد.

*چه موادی از پتروشیمی ها خریداری می کنند؟

-مواد اولیه ما از پتروشیمی است. مجتمع های پتروشیمی تقریبا 370 رقم محصولات پتروشیمی تولید می کنند. ما از این نوع مواد اولیه، بیش تر در جنس های تزریقی، بادی، نایلون، نایلکس و کیسه فریزر استفاده می کنیم. تنوع کاری زیادی داریم.

*آقای نصیری (مدیر عامل اتحادیه تعاونی های سازنده ملامین) در اسفند 1391 گفته بود که افزایش 220 درصدی قیمت مواد اولیه تولید ملامین طی سال 91 اتفاق افتاده است. در همان زمان همچنین گفته بود که تولید کنندگان با مشکل مواجه هستند و تعداد واحدهای تولیدی ملامین از 375 به 14 واحد کاهش یافته.

-الان هم مشکل داریم. ما در حال حاضر شاهد توزیع ناعادلانه مواد پتروشیمی از طریق پتروشیمی ها هستیم. جنس هایی که در صنعت پلاستیک تولید می شود، در برخی فصل ها فروش یا فروش بیش تری دارد. برای مثال مصرف نایلون و نایلکس در فصل های بهار و تابستان، زیاد است. میزان استفاده از لیوان های یک بار مصرف در زمانی که هوا گرم می شود زیاد است.

پتروشیمی ها، مواد اصلی مورد نیاز واحدهای تولیدی را در زمان مناسبی تولید نمی کنند. به همین دلیل کمبود اتفاق می افتد. وقتی که تولید مواد اولیه به این صورت انجام می شود بلافاصله صادرات ما کاهش پیدا می کند و ما نمی توانیم قراردادهای خودمان را با کشورهای دیگر به موقع و با قیمت یکسان اجرا کنیم.

آقای نصیری مدیر عامل اتحادیه تعاونی های سازنده ملامین و رئیس کمیسیون توسعه تجارت و صادرات غیر نفتی اتاق تعاون است. ایشان یک آدم بسیار فهمیده و کار کشته این کار است. او دقیقا وضع صنعت را می داند. من چندین بار بابت همین موضوع ظرف های پلاستیک و کلا پلیمر با او صحبت کردم. ما به ایشان این مشکلات را گفته ایم و امیدواریم این مشکلات را حل کنند.

ما دو مشکل اساسی در این کشور داریم که امیدوارم دست اندرکاران و مسئولان با شنیدن آنها، این مشکلات را حل کنند. اول این که توزیع ناعادلانه مواد اولیه صنعت پلاستیک اتفاق می افتد و در زمان های نامناسب هم انجام می شود. برای مثال در فصل تابستان، کسی از پالتو استفاده نمی کند. پتروشیمی ها نیز برعکس نیاز بازار کار می کنند.

تا پنج سال پیش صادرات صنعت پلاستیک به کشورهای همجوار به حدی بود که ما فرصت سر خاراندن نداشتیم ولی الان نه. الان دقیقا به مشکل برخورد کرده ایم.

مشکل دوم ما این است که در مناطق محروم مواد اولیه را با قیمت ارزان تر می فروشند. این مواد به دست دلالان می افتد و چند نرخی شدن قیمت اتفاق افتاده است. این چند نرخی شدن باعث ضعف کار شده و تعداد کارگران فعال در بخش تولید، کم و زیاد می شود.

*چرا تولیدات کشوری مثل چین ارزان تر از تولیدات ایران است؟

-الان مواد اولیه را با قیمت هر کیلو 4800 تومان به ما می فروشند. ما می گوییم با همان تعرفه ای که پتروشیمی ها، این مواد را به کشورهای دیگر می فروشند، به ما نیز بفروشند.

*این ماده ای که می گویید قیمت آن 4800 تومان است چه مواد اولیه ای است؟

- آن ماده ای که هر کیلو 4800 تومان قیمت دارد پرمصرف است و پلی اتیلن است. قیمت مواد دیگری مثل کریستال و هایمپک، فرق دارد.

*آقای رضا محتشمی پور گفته بودند که صنایع بالادستی پتروشیمی می توانند به ازای تولید یک میلیون تن تعداد 500 شغل ایجاد کنند و در صنایع میانی 2200 شغل. در ارتباط با صنایع نهایی پتروشیمی 200 هزار اشتغال به ازای تولید هر یک میلیون تن را مطرح کرده بودند. آیا شما اعتقاد دارید که پتروشیمی می تواند چنین اشتغالی ایجاد کند؟

-خیر. آقای محتشمی پور که از مسئولان شرکت ملی صنایع پتروشیمی است از این صحبت ها زیاد داشته است. من صراحتا می گویم و در جلساتی هم که داشته ایم به آقای محتشمی پور گفته ام با ارقامی که اعلام می کنید ارزش های کاری ما را اینقدر پایین نیاورید و حقیقت را به مردم بگویید.

وقتی که بر اساس حقیقت اظهار نظر شود و رک و روراست با مردم صحبت شود، هیچ موقع با چنین وضعی مواجه نمی شویم. درباره آن ارقامی که گفته است، می توانم بگویم یا به خوبی کار کارشناسی انجام نشده و مشاوران آقای محتشمی پور این ارقام را به ایشان گفته اند یا به علت دیگری می تواند بگوید.

این مقدار اشتغال زایی یعنی 200 هزار شغل به ازای یک میلیون تن، قابل هضم نیست و چنین موضوعی را رد می کنیم.

*مقاله ای را آقای محتشمی پور در سال 1387 نوشته اند و موضوع توان ایجاد اشتغال 200 هزار نفری صنایع پایین دستی پتروشیمی به ازای تولید هر تن محصول پتروشیمی را در آنجا مطرح کرده اند. مرکز پژوهش های مجلس گزارشی درباره ارزش افزوده صنعت پتروشیمی در سال 1390 منتشر کرده و اشاره ای به این مقاله آقای محتشمی پور کرده که موضوع 200 هزار اشتغال را مطرح کرده است. پس شما نظرتان این است که صنعت پتروشیمی نمی تواند این تعداد ایجاد کند؟

-نه تنها نمی تواند ایجاد کند بلکه الان تکنولوژی های جدید و دستگاه های جدیدی آمده است که اگر پنج سال پیش، برای کار با یک دستگاه 2 یا 3 کارگر می گذاشتیم، الان می توانیم فقط یک کارگر بگذاریم و همان مقدار تولید یا حتی تولید بیش تری داشته باشیم.

الان حتی می توان 30 تا دستگاه را به 4 کارگر سپرد ولی در سال های قبل آن 30 دستگاه نیاز به 80 کارگر داشت. به نظرم آقای محتشمی پور آمار و ارقام شفافی اعلام نکرده است.

*انتشار همین آمار باعث شده است که یکی از کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری بگوید با هر یک میلیون تن تولید محصولات پتروشیمی می توانیم 200 هزار شغل مستقیم ایجاد کنیم.

-آمار و ارقامی که اعلام کرده اند طبق کارشناسی نیست. من درباره آمار با آقای محتشمی پور که در شرکت ملی صنایع پتروشیمی هستند صحبت کردم. همچنین آن موقع به آقای شعری مقدم(مدیر عامل شرکت صنایع پتروشیمی) گفتم و همچنین به آقای زنگنه وزیر نفت. به خانم شاهدایی مدیر عامل فعلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم گفته ام آمار و ارقامی که می خواهید بگیرید حتما با کارشناسی و با اتکا به مشاوره های خوب تهیه کنید.

در اعلام این نوع آمارها، از اتحادیه ما مشورت و مصلحتی نشده است و الا خلاقیت ما، بالاتر از کشورهای اروپای و آسیایی و آمریکایی است. حتی خلاقیت ما از آمریکا، بالاتر است. خلاقیت ما بالا است ولی تکنولوژی ما پایین است. آن کشورها تکنولوژی بالایی دارند ولی خلاقیت شان پایین است. دقیقا برعکس کارهای ما است.

الان بازیافت ها، بهترین کالا را به جامعه تحویل می دهند. بازیافت، طلای سیاه است. ما می توانیم از این صنعت طلای سیاه، پیشتاز باشیم ولی تکنولوژی آن را نداریم. اگر این تکنولوژی را وارد ایران کنیم حتما کارایی بیش تری خواهیم داشت.

*آقای محتشمی پور در سال 1387 مطلب خودشان را با عنوان «راهبردهای شرکت ملی صنایع پتروشیمی در توسعه خوشه های صنایع پایین دستی» منتشر کرده اند. مرکز پژوهش های مجلس گزارش بررسی زنجیره ارزش افزوده صنعت پتروشیمی را در سال 1390 تهیه کرده است و به آمار آقای محتشمی پور استناد کرده است.

-یعنی مرکز پژوهش های مجلس، آن آمار آقای محتشمی پور را تایید کرده است؟

*مرکز پژوهش های مجلس در گزارش خود به جدول ارائه شده توسط آقای محتشمی پور در مورد 200 هزار اشتغال به ازای یک میلیون تن تولید پتروشیمی استناد کرده است. در انتخابات ریاست جمهوری امسال یعنی در سال 1396 احتمالا بر اساس این آمار ، آقای قالیباف می گویند 200 هزار شغل مستقیم به ازای یک میلیون تن در پتروشیمی ایجاد می کنیم. چرا در چند سال گذشته این ارقام و اعداد غیر واقعی و تعجب آور اصلاح نشده است؟

-ما آمارهای تقریبا 80 درصد واحدها را داریم. چون 20 درصد بقیه مجوزها، مربوط به مجوزهای صنایع می شود. این تعداد اشتغال در صنایع پایین دستی امکان تحقق ندارد.

*بعد از این که در رقابت های انتخابات ریاست جمهوری اعلام شد که 200 هزار شغل مستقیم به ازای تولید هر یک میلیون تن محصول در صنعت پتروشیمی ایجاد می شود، دفتر توسعه صنایع پایین دستی شرکت ملی پتروشیمی اعلام کرد که کل اشتغالی که از ابتدای زنجیره صنعت پتروشیمی تا انتها و تا صنایع پایین دستی به ازای یک میلیون تن محصول پتروشیمی ایجاد شده حداکثر 16 هزار شغل است.

-این آمار 16 هزار شغل به ازای یک میلیون تن اعلام شده است ولی در صورتی این اشتغال می تواند حفظ شود که واردات کالا قطع شود. اگر جلوی واردات را نگیرند این آمار و ارقام کاهش پیدا می کند.

*این رقم 16 هزار اشتغال منطقی تر است تا آن آمار اشتغال 200 هزار نفر به ازای یک میلیون تن تولید محصولات پتروشیمی؟

-بله؛ همین طور است. ممکن است یک مقدار بالا و پایین باشد ولی میزان اشتغال در همین حدود 16 هزار نفر به ازای یک میلیون تن محصول پتروشیمی است. اما ما